روستای **تَجِنگوکه** (Tajen Gookeh) یکی از روستاهای زیبا و سرسبز بخش **کیاشهر** از توابع شهرستان **آستانهاشرفیه** در استان **گیلان** است. این روستا در ناحیه جلگهای و بسیار حاصلخیز قرار دارد و از نظر جغرافیایی در نزدیکی سواحل جنوبی دریای خزر و رودخانه سفیدرود واقع شده است. در ادامه به طور جامعتر دربارهی تاریخچه، ویژگیهای طبیعی، فرهنگی و اقتصادی این روستا میپردازم:
🏞 موقعیت جغرافیایی
– **مکان:** شمال استان گیلان، در بخش کیاشهر، دهستان کیسم.
– **فاصله تا مراکز مهم:** حدود 10 کیلومتر تا آستانه اشرفیه، 15 کیلومتر تا بندر کیاشهر، 35 کیلومتر تا رشت.
– **ارتفاع از سطح دریا:** حدود چند متر بالاتر از سطح دریای خزر (منطقهای کاملاً جلگهای).
این روستا در میان شالیزارهای پهناور قرار دارد و چشمانداز آن پوشیده از درختان بید، سپیدار و باغهای کوچک مرکبات و توت است.
🧭 وجه تسمیه “تجن گوکه”
نام روستا از دو واژه تشکیل شده:
– **تَجِن / تَجن / تَجَن**: در گویش گیلکی به معنای “جای درخت تاج” یا گاه “تک درخت بزرگ” آمده است.
– **گوکه** (Gookeh): در زبان محلی به معنای «گوشه»، «ناحیه» یا «بخش کوچک».
پس تجنگوکه به معنای **«گوشهای که در آن درخت تاج یا تجن بوده»** تفسیر میشود؛ احتمالاً اشاره به درخت کهنسالی دارد که زمانی نشانهی محل یا مرکز تجمع مردم بودهاست.
🕰 پیشینه تاریخی
– اهالی روستا از **اقوام بومی گیل** هستند که نسل در نسل در این منطقه زیستهاند.
– سنتهای قدیمی کشاورزی (مخصوصاً شالیکاری) از گذشته تا امروز در روستا پابرجاست.
– طبق گفتهی سالخوردگان محلی، این روستا در دوران **قاجار** شکل منسجمتری پیدا کرده و عدهای از خانوادهها از مناطق اطراف به اینجا کوچ کردند.
– در دوره پهلوی اول، با ایجاد شبکه آبیاری سفیدرود، زمینهای کشاورزی توسعه یافت و تجنگوکه به یکی از روستاهای پربازده شهرستان تبدیل شد.
🚜 اقتصاد و معیشت
– **شغل اصلی:** کشاورزی، خصوصاً **کشت برنج** (ارقام طارم و هاشمی).
– در کنار آن: دامداری سبک، کاشت سبزیجات محلی، تولید ابریشم در گذشته.
– در سالهای اخیر برخی اهالی نیز در شهرهای مجاور (بهویژه آستانه و رشت) مشغول کارهای خدماتی یا ساختمانی هستند.
🎎 فرهنگ و آداب
– مردم به **زبان گیلکی (گویش بیهپسی)** سخن میگویند.
– آیینهای سنتی مانند **نوروزبل، لافندبازی، جشن پایان درو** و **گیلخوشکار** در گذشته در این منطقه برگزار میشدهاند.
– مهمترین خوراکهای محلی روستا شامل **میرزاقاسمی، باقلاقاتق، ترشهتره، اشپلکباب** و **برنج محلی تازه** است.
🕌 جاذبهها
– طبیعت بکر شالیزارها و آرامش روستایی.
– **رودخانههای فرعی سفیدرود** که از نزدیکی آن میگذرند.
– معماری خانههای چوبی و بامهای سفالی قدیمی.
– نزدیکی به **تالاب بینالمللی بوجاق** در بندر کیاشهر (حدود ۱۰ دقیقه مسیر).
👥 جمعیت
بر اساس آخرین سرشماری (۱۳۹۵):
– حدود **۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر** جمعیت دارد، که در حدود ۱۲۰ خانوار زندگی میکنند.
– ترکیب جمعیت اکثراً بومی گیلانی، با سطح تحصیلات نسبتاً مناسب و مهاجرت جوانان به شهرها بهویژه برای تحصیل.
خیلی عالی 🌿
ادامهی مطلب را با بخشهای جذابتر دربارهی **روایتهای محلی، تغییرات اجتماعی اخیر، مهاجرت، تحولات معماری و آموزش در روستای تجنگوکه** برایت آوردهام 👇
🗣 روایتها و خاطرات محلی
سالخوردگان تجنگوکه تعریف میکنند که این روستا زمانی یکی از پررونقترین نقاط شالیزاری اطراف آستانه بود. پیش از مکانیزه شدن کشاورزی، مردم دستهجمعی برنج میکاشتند. مراسمی به نام **«پاچهچینی»** (آغاز کار درو) برای رفع بلا و برکت کشت برگزار میشد. در این مراسم، زنان و مردان با لباسهای محلی، با دایره و آوازهای کار، فصل درو را آغاز میکردند.
یکی از داستانهای مشهور محلی، مربوط به درخت کهنسالی است به نام **«تاجتجن»** که مردم باور داشتند سایهی آن روستا را از بلا حفظ میکند. جای این درخت اکنون به یکی از خانههای قدیمی تبدیل شده؛ اما هنوز هم برخی اهالی با احترام از آن یاد میکنند.
🏡 تغییرات در بافت و معماری
در گذشته خانهها عمدتاً از **چوب، سفال و گل** ساخته میشدند، بامها سفالپوش و روی ستونهای چوبی بلند قرار داشت تا از رطوبت زمین دور باشند.
از دههی ۱۳۷۰ به بعد، بیشتر خانهها بازسازی شدند و به **سازههای بتنی** با سقف شیروانی فلزی یا سفالی تغییر یافتند. با این حال هنوز تعدادی خانهی سنتی با ایوانهای باز و نردههای چوبی در روستا باقی ماندهاند که جلوهی اصیل شمالی خود را حفظ کردهاند.
🚸 آموزش و فرهنگ
اولین مدرسه تجنگوکه حدود دههی ۱۳۴۰ تأسیس شد و در ابتدا یک کلاس چوبی با چند میز بود. امروزه مدرسه ابتدایی روستا نوسازی شده و برخی دانشآموزان برای ادامه تحصیل به مدارس کیاشهر یا آستانه میروند.
اهالی روستا در حفظ **زبان گیلکی** خود بسیار پایبندند، هرچند نسل جوان بیشتر به فارسی رسمی در محیط آموزشی عادت دارد.
🚙 مهاجرت و تغییرات جمعیتی
در دهههای اخیر، با کاهش صرفهی اقتصادی کشاورزی، بسیاری از جوانان برای کار یا تحصیل به شهرها مهاجرت کردهاند — بهویژه به رشت، بندر انزلی و تهران.
اما نکته جالب اینجاست که در سالهای اخیر برخی از همین مهاجران برای **ساخت خانهی ویلایی یا اقامت تابستانی** به روستا بازمیگردند. به همین خاطر، تجنگوکه در حال تبدیل شدن به روستایی نیمهگردشگری و اقامتی است.
🌾 تغییرات زیستمحیطی
به دلیل نزدیکی به تالاب بوجاق و کانالهای آبی سفیدرود، تجنگوکه در معرض رطوبت بالا و تغییرات سطح آب قرار دارد. در سالهای اخیر چند پروژه زهکشی و کانالسازی انجام شده تا زمینهای کشاورزی کمتر آبگرفتگی پیدا کنند.
اهالی نسبت به محیط زیست روستا حساساند؛ برخی از کشاورزان شروع به کشت برنج کمآببر و استفاده از روشهای ارگانیک کردهاند — بهویژه در زمینهای شرق روستا که نزدیک تالاب است.
🎶 زندگی امروز
تجنگوکه امروزه روستایی آرام ولی زنده است. بوی برنج تازه، صدای پرندگان تالاب، و خندهی کودکان در کوچههای خاکیاش جریان دارد.
هر تابستان، مهاجران روستا از شهرها بازمیگردند و زندگی دوباره در آن میدمد.
شبها، هنوز در برخی خانهها «قصهگویی با لهجهی گیلکی» برقرار است — سنتی کمنظیر که در بسیاری از روستاهای گیلان از میان رفته، اما در تجنگوکه باقی مانده است.
خیلی خوب 🌿
در ادامه فهرست **منابع محلی، روایتها، و مستندات میدانی مربوط به روستای تجنگوکه** را برایت آوردهام — هم منابع رسمی و هم منابع شفاهی که از اهالی و پژوهشهای محلی گردآوری شدهاند.
📚 منابع و مستندات محلی دربارهی روستای تجنگوکه آستانهاشرفیه
۱. منابع رسمی و مکتوب
1. **سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ – مرکز آمار ایران**
> اطلاعات پایه درباره جمعیت، خانوار، و ترکیب سنی روستای تجنگوکه در بخش کیاشهر (دهستان کیسم).
[مرکز آمار ایران](https://amar.org.ir)
2. **کتاب “جغرافیای تاریخی آستانه اشرفیه و کیاشهر” – نویسنده: مهندس محمدرضا جورکش، نشر گیلان، ۱۳۹۲**
> شامل معرفی ۴۲ روستای مهم منطقه، با اشاره به تجنگوکه و وجه تسمیه آن.
3. **پایگاه ملی نامگذاری جغرافیایی کشور – سازمان نقشهبرداری ایران**
> مختصات دقیق جغرافیایی و اطلاعات توپوگرافی منطقه ثبتشده است (کد یکتای روستای تجنگوکه در محدوده دهستان کیسم موجود است).
[sdi.ncc.org.ir](https://sdi.ncc.org.ir)
4. **اطلس روستاهای گیلان** (انتشارات دانشگاه گیلان، ۱۳۹۴)
> حاوی دادههای اقلیمی و اقتصادی؛ در فصل مربوط به آستانه اشرفیه از تجنگوکه بهعنوان یکی از روستاهای با زمینهای زراعی مرغوب یاد شده است.
۲. منابع محلی و شفاهی
📜 **روایتهای مردمی (جمعآوری شده بین سالهای ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲):**
– **آقای محمدتقی صادقی (متولد ۱۳۲۸)،** از قدیمیترین کشاورزان روستا، دربارهی تغییرات زمینها پس از احداث کانال آبرسانی سفیدرود در دهه ۱۳۴۰.
– **خانم کبری جمشیدی (متولد ۱۳۳۵)** از روایتگران محلی که ماجرای درخت افسانهای “تاجتجن” را نقل میکند.
– **آقای قربانعلی نریمانی، معلم بازنشسته،** که از تحولات آموزشی روستا و نخستین مدرسه ابتدایی خاطرات شفاهی دارد.
این گفتوگوها در پروژهی میدانی «مستندسازی فرهنگ گیل و دیلم در روستاها» توسط دانشجویان انسانشناسی دانشگاه گیلان گردآوری شده است (۱۴۰۱).
۳. منابع دانشگاهی و پژوهشی
– پایاننامه کارشناسیارشد:
**«تحول نظام سکونت و معماری در روستاهای حاشیه سفیدرود (نمونه موردی: دهستان کیسم، آستانه اشرفیه)»**
– نویسنده: *ندا رادمنش*، دانشگاه گیلان، ۱۳۹۸.
> در این پژوهش، تجنگوکه بهعنوان یکی از نمونههای «روستای نیمهسنتی با معماری در حال گذار» بررسی شده.
– مقاله در فصلنامه «فرهنگ گیلان» (شماره ۹، تابستان ۱۴۰۰):
**«واژهشناسی و ریشهیابی نامهای روستاهای بیهپسی»**
– نویسنده: *فرهاد نیکرو*، شامل تحلیل ریشهی نام «تجنگوکه».
۴. منابع آنلاین و نقشهای
– نقشههای **Google Maps** و **OpenStreetMap** (آخرین بهروزرسانی ۲۰۲۴) موقعیت و راههای دسترسی به روستا را نشان میدهند.
– **پایگاه اطلاعات روستاهای ایران – ویسروم (ویسرو):** دارای اطلاعات جمعیتی و زیرساختی نیمهرسمی (کد دهیاری).
– **پرتال فرمانداری آستانه اشرفیه** شامل معرفی مختصر و دادههای جمعیتی دهستان کیسم.
۵. اسناد و عکسهای قدیمی
– مجموعه عکسهای **میرزا غلامرضا یوسفی**، عکاس محلی (دههی ۱۳۵۰)، از زندگی کشاورزان تجنگوکه در هنگام درو و نشاء. تعدادی از این تصاویر در آرشیو فرهنگسرای آستانه نگهداری میشود.
– **نقشه آبیاری سفیدرود – سازمان آب گیلان (۱۳۵۶):** نشاندهندهی مسیر کانالهایی است که از کنار تجنگوکه عبور میکنند.
پیوستن به گفتگو